-
-
-
ΝΑΙΤΕΣ ΙΠΠΟΤΕΣ
1.ΠΟΙΑ ΗΤΑΝ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥΣ?
2.ΠΟΙΟΣ ΗΤΑΝ Ο ΠΡΩΤΟΣ ΠΥΡΗΝΑΣ ΤΟΥΣ?
3.ΠΟΙΟ ΗΤΑΝ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΩΝ ΝΑΙΤΩΝ?
ΜΥΣΤΙΚΙΣΜΟΣ
1.ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΜΥΣΤΙΚΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΙΑ?
2.ΤΙ ΗΤΑΝ Ο ΜΥΣΤΙΚΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ?
ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΟΙ
1.ΠΟΙΑ ΗΤΑΝ ΤΑ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΚΑ ΚΡΑΤΗ?
2.ΠΟΙΟΣ ΗΤΑΝ Ο ΡΟΛΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ,ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΤΑΞΕΩΝ?
3.ΓΙΑΤΙ ΕΓΙΝΕ Η ΠΑΡΑΚΜΗ ΤΟΝ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΩΝ?
4.ΤΙ ΗΤΑΝ Η ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ?
ΝΑΙΤΕΣ ΙΠΠΟΤΕΣ
1. 1.ΠΟΙΑ ΗΤΑΝ Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥΣ?
Οι Ναΐτες ήταν οργανωμένοι σαν μοναστικό τάγμα, ακολουθώντας έναν Κανόνα που έφτιαξε γι” αυτούς ο Άγιος Βερνάρδος του Κλερβώ . Το τάγμα διέθετε υψηλές διασυνδέσεις και γρήγορα εξελίχθηκε σε βασικό υποκινητή της διεθνούς πολιτικής την εποχή των Σταυροφοριών. Εγκαίρως, οι Ναΐτες προικίστηκαν με πολλές και εξαιρετικά ευνοϊκές γι” αυτούς Παπικές Βούλες που μεταξύ άλλων τους επέτρεπαν να επιβάλλουν φόρους και να εισπράττουν το φόρο της δεκάτης στις περιοχές που βρίσκονταν υπό τον άμεσο έλεγχό τους. Όλα αυτά τους βοήθησαν ώστε να επιτύχουν μία γρήγορη ενίσχυση της κοσμικής εξουσίας τους.
Κάθε χώρα είχε ένα Μάγιστρο του τάγματος και όλες οι χώρες ελέγχονταν από τον Μεγάλο Μάγιστρο. Το αξίωμα του Μεγάλου Μαγίστρου ήταν ισόβιο και τα βασικά του καθήκοντα ήταν να επιβλέπει τις δραστηριότητες του τάγματος στην Ανατολή και τις οικονομικές κτήσεις του τάγματος στη Δύση.
Υπήρχαν 4 κατηγορίες (μεραρχίες) αδελφών του Τάγματος:
? Οι Ιππότες, που είχαν εξοπλισμό βαρέος ιππικού.
? Οι Υπαξιωματικοί , που είχαν εξοπλισμό ελαφρού ιππικού και προέρχονταν από κατώτερη κοινωνική τάξη σε σχέση με τους ιππότες.
? Οι Κτηματίες, που διαχειρίζονταν την περιουσία του τάγματος. Επίσης, υπήρχαν και οι fr?res de m?tiers οι οποίοι εκτελούσαν χειρωνακτικές εργασίες.
? Οι Ιερείς-Στρατιωτικοί, που ήταν χειροτονημένοι ιερείς για να καλύπτουν τις πνευματικές ανάγκες του τάγματος.
Κάθε ιππότης είχε στη διάθεσή του περίπου 10 άτομα σε θέσεις υποστήριξης. Κάποιοι αδελφοί του τάγματος ήταν αποκλειστικά αφοσιωμένοι στις τραπεζικές δραστηριότητες, αφού συχνά το τάγμα διαχειριζόταν πολύτιμα αγαθά από τους συμμετέχοντες στις Σταυροφορίες.
2.ΠΟΙΟΣ ΗΤΑΝ Ο ΠΡΩΤΟΣ ΠΥΡΗΝΑΣ ΤΟΥΣ?
Η ιστορία των Ιπποτών του Ναού είναι συνδεδεμένη με τον Κόμητα Ούγο της Καμπανίας . Το 1104 ο κόμης επισκέπτεται την Ιερουσαλήμ με μία ακολουθία υποτελών του ιπποτών. To 1108 ο κόμης επιστρέφει στην Ευρώπη και το 1114 επανέρχεται στην Ιερουσαλήμ συνοδευόμενος από τον υποτελή του ιππότη Ούγο ντε Παιν . Άγνωστο παραμένει το αν ο Ούγος ντε Παιν ακολούθησε τον άρχοντά του στο πρώτο του ταξίδι. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Βαλδουίνου του Β΄ που στο μεταξύ είχε διαδεχτεί τον Βαλδουίνο τον Α΄ στο θρόνο της Ιερουσαλήμ, το 1118 μ.Χ, ο Ούγος ντε Παιν μαζί με άλλους 8 ιππότες παρουσιάστηκαν στο βασιλιά και του πρότειναν την ίδρυση μίας κοινότητας ιπποτών που θα ακολουθούσε τον κανόνα θρησκευτικού τάγματος και θα αφιερωνόταν στην προστασία των προσκυνητών. To ίδιο έπραξαν και με τον Πατριάρχη Βαρμούνδο του Πικινύ (Warmund de Picquigny)που είχε διαδεχτεί τον Δαϊμβέρτο. Είχαν σκεφτεί να ακολουθήσουν τον Κανόνα του Αγίου Αυγουστίνου . Η πρόταση αυτή έγινε δεκτή από το βασιλιά και τον Πατριάρχη.
3.ΠΟΙΟ ΗΤΑΝ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΩΝ ΝΑΙΤΩΝ?
Την Παρασκευή 13 Οκτωβρίου του 1307 πολλοί Ναΐτες στη Γαλλία συνελήφθησαν κατόπιν μυστικών εντολών του βασιλιά Φιλίππου Δ΄ του Ωραίου, ο οποίος εποφθαλμιούσε τα πλούτη τους. Ο τελευταίος με την υποστήριξη του Πάπα Κλήμη του Ε” ο οποίος κατάργησε το τάγμα, δήμευσε όλη τους την περιουσία (συμπεριλαμβανομένων και τεράστιων εκτάσεων γης). Πολλά υψηλόβαθμα στελέχη του τάγματος, συμπεριλαμβανομένου και του τελευταίου Μεγάλου Μάγιστρου Ζακ ντε Μολέ (Jacques de Molay), υποβλήθηκαν σε βασανιστήρια και κάηκαν στην πυρά. Νεότερες ανακαλύψεις έχουν φέρει στο φως έγγραφα της δίκης τα οποία φανερώνουν ότι παρά το γεγονός ότι είχαν κατηγορηθεί για αιρετικές δοξασίες κατά τις μυητικές τελετές τους, στη δίκη που έγινε έπεισαν τον Πάπα πως ήταν αθώοι και ότι η καταδίκη τους ήταν αποτέλεσμα της συκοφάντησής τους από τον βασιλιά Φίλιππο.[1]
Το τραπεζικό σύστημα που οι Ναΐτες είχαν εγκαθιδρύσει στην Ευρώπη είχε ενοχλήσει την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, καθώς πολλοί ευγενείς υποστήριζαν τους Ναΐτες με τεράστια χρηματικά ποσά τα οποία θα μπορούσαν να κατέληγαν στα ταμεία της Εκκλησίας αν οι συνθήκες ήταν διαφορετικές. Ύστερα από την εξόντωση των Ναϊτών, άλλα ιπποτικά τάγματα αποφάσισαν να εγκαταλείψουν τις τραπεζικές τους δραστηριότητες.
Κατάργηση του Τάγματος
Η Κατάργηση του Τάγματος των Ναϊτών αποφασίστηκε από την Παπική Σύνοδο της Βιέννης το 1312, η οποία και εξέδωσε μια σειρά από παπικές αποφάσεις, μεταξύ των οποίων ήταν η «Vox Excelso», με την οποία διαλύθηκε επίσημα το Τάγμα, και η «providam Ad», με την οποία πολλά περιουσιακά στοιχεία των Ναϊτών μεταβιβάστηκαν τελικά στους Ιωαννίτες ιππότες. Στην απόφαση αυτή εναντιώθηκαν πολλοί Ηγεμόνες της Ευρώπης και κυρίως ο Βασιλεύς της Πορτογαλίας και κάποιοι ηγεμόνες της Ισπανίας. Άλλοι δε Ευγενείς, που ήταν αρχικά ευνοϊκά προσκείμενοι απέναντι στους Ναΐτες, τους αποκήρυξαν φοβούμενοι τον αφορισμό από τον Πάπα. Από τις λίγες εξαιρέσεις ήταν ο Ρόμπερτ Μπρους της Σκωτίας, ο οποίος είχε ήδη αφοριστεί. Κατά συνέπεια, αρκετοί Ναΐτες διέφυγαν στη Σκωτία. Πιστεύεται ότι το Σκωτικό Τεκτονικό Τάγμα έχει τις ρίζες του στο τάγμα των Ιπποτών του Ναού.
Η εκτέλεση στη πυρά
Οι Ιππότες του Ναού καίγονται. Ανώνυμο Χρονικό με τίτλο “Από τη γένεση του κόσμου μέχρι το 1384′
Η εκτέλεση στη πυρά του Μεγάλου Μαγίστρου, των Μαγίστρων της Ακουϊτανίας και της Νορμανδίας και του Μεγάλου Επιθεωρητή του Τάγματος διατάχθηκε με προσωπική παρέμβαση του Βασιλέως της Γαλλίας Φιλίππου και εκτελέστηκε, στις 11 Μαρτίου, (ή 18 Μαρτίου), ημέρα Δευτέρα,[2] του 1314 στο Παρίσι την ίδια ημέρα που καταδικάστηκαν σε «ισόβια φυλάκιση», μετά την αναίρεση των απολογιών τους καταγγέλλοντας δημόσια ότι αυτές είχαν αποσπαστεί με απάτες και βασανισμούς.
ΜΥΣΤΙΚΙΣΜΟΣ
1.ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΜΥΣΤΙΚΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΙΑ?
Ο μυστικισμός σχετίζεται συνήθως με την πίστη σε ένα ιεραρχικό μεταφυσικό κοσμικό σύστημα, στο οποίο συνήθως ο υλικός κόσμος αποτελεί ένα από τα κατώτερα επίπεδα. Στόχος του μυστικισμού και των μεθόδων του, είναι η υπέρβαση της ύλης και η επαφή του μυστικιστή με κάποιο ανώτερο επίπεδο (π.χ. το χώρο των ιδεών στον πλατωνισμό) ή δύναμη. Κοινή είναι η αντίληψη πως σε κάθε άνθρωπο εμπεριέχεται ένα υπερκόσμιο, άυλο πνεύμα το οποίο κατάγεται από ανώτερα μεταφυσικά επίπεδα αλλά έχει «φυλακιστεί» στον υλικό κόσμο και μέσω του μυστικισμού αποκτά ξανά επαφή με το μέρος απ” όπου προήλθε. Σε κάποια συστήματα το ανώτερο αυτό μεταφυσικό επίπεδο ταυτίζεται με το Θεό.
Συχνά, μεταφυσικά συστήματα που αποδέχονται το μυστικισμό είναι μονιστικά, θεωρώντας πως καθετί είναι τμήμα ενός Όλου και ότι τα πάντα εκπορεύονται, άμεσα ή έμμεσα, από το ανώτερο επίπεδο της μεταφυσικής ιεραρχίας. Έτσι, για παράδειγμα, στο νεοπλατωνισμό όλος ο κόσμος απορρέει από το Θεό όπως εκπέμπεται το φως από τον Ήλιο, ενώ στον ερμητισμό τα πάντα θεωρούνται σκέψεις στο νου του Θεού. Στόχος του μυστικισμού είναι να γίνει συνειδητή η επίγνωση αυτής της Ολότητας, η οποία έχει πάρει κατά καιρούς, και ανάλογα με το εκάστοτε σύστημα αντιλήψεων, διάφορα ονόματα: Το Βασίλειο των Ουρανών, Η Γέννηση του Πνεύματος, Βυθός, Φώτιση, Ένωση, Αυτοπραγμάτωση, Νιρβάνα, Γνώση, κ.α.
Ο όρος αναφέρεται επίσης σε ορισμένα παρακλάδια «επίσημων» θρησκευτικών συστημάτων, όπως για παράδειγμα η Καμπαλά, που αποτελεί μυστικιστικό παρακλάδι του ιουδαϊσμού, και ο σουφισμός που είναι μυστικιστικό κίνημα του Ισλάμ. Ο γνωστικισμός ιστορικά υπήρξε ένα άθροισμα από παρεμφερείς μυστικιστικούς θρησκευτικούς πυρήνες, κάποιοι εκ των οποίων κατείχαν ορισμένα χαρακτηριστικά κοινά με το χριστιανισμό, ενώ θέλει επίσης να διαφαίνεται από κάποιους γνωστικιστές, ότι δύναται και ο χριστιανισμός να υπαχθεί σαν μυστικιστική σέκτα παράλληλη με τον ιουδαϊκό γνωστικισμό. Αν και οι μεγάλες ανατολικές ασιατικές θρησκείες θεωρούν την έννοια του μυστικισμού πλεονασμό, η μη παραδοσιακή τους γνώση και ορισμένα τελετουργικά θεωρούνται τύποι εσωτερισμού, όπως για παράδειγμα η Βαραγιάνα από το βουδισμό. Η βεντάντα(βεδάντα) θεωρείται μυστικό παρακλάδι του ινδουισμού.
2.ΤΙ ΗΤΑΝ Ο ΜΥΣΤΙΚΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ?
Σύμφωνα με τον Έρνστ Τρελτς είναι μία από τις τρεις μορφές θρησκευτικής οργάνωσης: οι άλλες δύο είναι η Εκκλησία και η Σέκτα ή θρησκευτική μερίδα.[1] Ο όρος μυστικισμός παραπέμπει σε ομάδες που γεννιούνται μέσα στην Εκκλησία με βασικό γνώρισμα την εσωτερικοποιήση της θρησκευτικότητας και τη διαμαρτυρία εναντίον της εκκοσμίκευσης της εκκλησίας.[2] Τα βασικά χαρακτηριστικά του είναι:
? η αμεσότητα και η παροντικότητα, η εσωτερικότητα του θρησκευτικού βιώματος, η προτεραιότητα της αισθησης
? η κυριαρχία του αυτόνομου ριζοσπαστικού ατομικισμού, της εσωτερικότητας και της ψυχολογικής ενδοσκόπησης
? η θρησκευτικότητα δεν καθορίζεται απο το νόμο αλλά από το πνεύμα που είναι απελευθερωμένο από τις όποιες ιστορικές προϋοθέσεις
? η εσωτερίκευση του Θεού: δεν βρίσκεται έξω από τον άνθρωπο, ούτε διαμεσολαβείται, αλλά κατοικεί και ενεργεί στην ψυχή ως προϊόν επαφής με το κήρυγμα και την αποκάλυψη. Κυριαρχεί το πνέυμα της θείας υιοθεσίας.
? η Εκκλησία αντιμετωπίζεται ως μια Βαβέλ και κοσμική μάζα, ενώ η Αίρεση ως μια τεχνική αυτοδικάιωση και μια νέα και πιο αυστηρή και πιο εξωτερικευμένη και πιο δεμένη με το γράμμα αναγκαστική κοινότητα.
? η ιστορία υποβαθμιζεται έναντι της προσωπικής εμπειρίας
? σχετικοποιείται το φυσικό δίκαιο αφού προβάδισμα δίδεται στην ελευθερία της συνείδησης ως μια απαίτηση τους ανθρώπινου όντος.
? προτάσσεται ένας ριζοσπαστικός και χωρίς κοινότητα ατομισμός: παραδόσεις, λατρείες , θεσμοί ακυρώνονται.
? η κοινωνιολογική μορφή του μυστικισμού συγκροτείται από αναχωρητικές ομάδες, μοναστικές κοινότητες, και μικρούς κύκλους φίλων του Θεού.
ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΟΙ
1.ΠΟΙΑ ΗΤΑΝ ΤΑ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΚΑ ΚΡΑΤΗ?
Η Α΄ Σταυροφορία εγκαθίδρυσε τα τέσσερα πρώτα σταυροφορικά κράτη στην Ανατολική Μεσόγειο : την Κομητεία της Έδεσσας (1098 έως 1149), το Πριγκιπάτο της Αντιόχειας (1098 έως 1268), το Βασίλειο της Ιερουσαλήμ (1099 έως 1291) και την Κομητεία της Τρίπολης (1104, αν και η ίδια η Τρίπολη κατελήφθη το 1109, έως 1289). Το Αρμενικό Βασίλειο της Κιλικίας προϋπήρχε των Σταυροφοριών, αλλά του παραχωρήθηκε το καθεστώς του βασιλείου από τον Πάπα Ιννοκέντιο Γ΄ και αργότερα δυτικοποιήθηκε πλήρως από τη (Γαλλική) δυναστεία των Λουζινιάν. Τα κράτη αυτά χαρακτηρίστηκαν από το Τζόναθαν Ρίλεϊ Σμίθ (σύγχρονου Αγγλου ιστορικού των Σταυροφοριών) ως τα πρώτα δείγματα της «Υπερπόντιας Ευρώπης». Το γενικό όνομα που δόθηκε σε αυτά είναι Ουτρεμέρ (Γαλλικά : outre-mer) δηλ. «υπερπόντια» και χρησιμοποιείτο συνήθως ως συνώνυμο του Λεβάντε της Αναγέννησης.
Ο Ριχάρδος ο Α΄ της Αγγλίας κατέλαβε την Κύπρο κατά την Γ΄ Σταυροφορία και τελικά την πούλησε στον εκθρονισμένο βασιλιά της Ιερουσαλήμ Γκυ των Λουζινιάν το 1192. Ο Γκυ ίδρυσε μια δυναστεία που διήρκεσε μέχρι το 1489, οπότε ο έλεγχος της Κύπρου πέρασε στη Δημοκρατία της Βενετίας. Η Κύπρος έγινε ένα ευημερούν μεσαιωνικό βασίλειο, οικονομικός και εμπορικός κόμβος της Δυτικής Χριστιανοσύνης στη Μέση Ανατολή.
Η Λατινική Αυτοκρατορία και ο Διαμελισμός της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας μετά την Δ΄ Σταυροφορία. (π. 1204)
Μετά την Δ΄ Σταυροφορία η συνθήκη που ονομάστηκε «Partitio terrarum imperii Romaniae» δηλ. «διαμελισμός των εδαφών της αυτοκρατορίας της Ρωμανίας» εγκαθίδρυσε τη Λατινική Αυτοκρατορία και διευθέτησε την κατάτμηση των Βυζαντινών εδαφών μεταξύ των συμμετασχόντων στη Σταυροφορία, με μεγαλύτερο επωφεληθέντα τη Δημοκρατία της Βενετίας. Toν Οκτώβριο του 1204 μια 24μελής επιτροπή, αποτελούμενη από 12 Βενετούς και 12 αντιπροσώπους των άλλων σταυροφόρων ηγετών, συμφώνησε να δώσει στη Λατινική Αυτοκρατορία τον έλεγχο του ενός τετάρτου των Βυζαντινών εδαφών, στη Βενετία τα τρία όγδοα, περιλαμβανομένων των τριών ογδόων της πόλης της Κωνσταντινούπολης, και να διαμοιράσει τα υπόλοιπα τρία όγδοα μεταξύ των άλλων σταυροφόρων ηγετών. Ετσι άρχισε η περίοδος της Ελληνικής ιστορίας γνωστή ως Φραγκοκρατία ή Λατινοκρατία, όπου Καθολικοί Δυτικοευρωπαίοι ευγενείς, κυρίως από τη Γαλλία και την Ιταλία, ίδρυσαν κράτη σε πρώην Βυζαντινά εδάφη και κυβέρνησαν τους επί το πλείστον Ορθόδοξους ιθαγενείς Βυζαντινούς Ελληνες. Η «Partitio Rom?nie» αποτελεί πολύτιμο ντοκουμέντο για τις διοικητικές διαιρέσεις («επισκέψεις») και γαιοκτησίες των διάφορων Βυζαντινών αρχοντικών οικογενειών γύρω στα 1203, καθώς και τις περιοχές που ελέγχονταν ακόμη από τη Βυζαντινή κεντρική κυβέρνηση εκείνη την εποχή.
2.ΠΟΙΟΣ ΗΤΑΝ Ο ΡΟΛΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ,ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΤΑΞΕΩΝ?
Οι γυναίκες ήταν άρρηκτα συνδεδεμένες με τις Σταυροφορίες, βοηθώντας στη στρατολόγηση των Σταυροφόρων, αναλαμβάνοντας ευθύνες κατά την απουσία τους και παρέχοντας οικονομική και ηθική στήριξη. Οι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι ο σημαντικότερος ρόλος που έπαιξαν οι γυναίκες στη Δύση ήταν η διατήρηση του στάτους κβο. Οι γαιοκτήμονες έφευγαν για τους Αγιους Τόπους, αφήνοντας τον έλεγχο των ιδιοκτησιών τους σε αντιπροσώπους, συνήθως συζύγους ή μητέρες. Η Εκκλησία αντιλαμβανόταν ότι ο κίνδυνος για οικογένειες και ιδιοκτησίες μπορεί να αποθάρρυνε τους σταυροφόρους, έτσι η ειδική παπική προστασία αποτελούσε μέρος του προνομίου των σταυροφόρων. Μερικές γυναίκες φόρεσαν και οι ίδιες το σταυρό και πήγαν στη σταυροφορία. Για παράδειγμα, η Ελεονώρα της Ακουιτανίας συμμετείχε με το σύζυγό της Λουδοβίκο Ζ? και μερικές γυναίκες εκτός αριστοκρατίας αναλάβαιναν εργασίες θεωρούμενες γυναικείες, όπως το πλύσιμο. Πιο αμφιλεγόμενη ήταν η ανάληψη από τις γυναίκες ενεργού ρόλου, που απειλούσε τη θηλυκότητά τους, με περιγραφές γυναικών να πολεμούν προερχόμενες κυρίως από Μουσουλμάνους ιστορικούς με σκοπό την εμφάνιση των Χριστιανών γυναικών ως βάρβαρων και ασεβών, λόγω των δολοφονικών τους πράξεων. Οι Χριστιανικές περιγραφές εμφανίζουν τις γυναίκες να πολεμούν μόνο σε σπάνιες περιπτώσεις, για τη διαφύλαξη των καταυλισμών τους και της ζωής τους.
Λιγότερο αποδεδειγμένη ιστορικά ήταν μία κίνηση Σταυροφορίας των Παιδιών στη Γαλλία και τη Γερμανία το 1212 που προσέλκυσε μεγάλο αριθμό έφηβων και νέων χωρικών, μερικών κάτω των 15. Ηταν πεπεισμένοι ότι θα μπορούσαν να επιτύχουν εκεί όπου είχαν αποτύχει μεγαλύτεροι και πιο αμαρτωλοί σταυροφόροι : η θαυματουργή δύναμη της πίστης τους θα θριάμβευε εκεί όπου η δύναμη των όπλων δεν το είχε καταφέρει. Πολλοί τοπικοί ιερείς και γονείς ενθάρρυναν τη θρησκευτική αυτή θέρμη και τους παρότρυναν. Ο πάπας και οι επίσκοποι αντιτάχθηκαν στην προσπάθεια αλλά δεν κατάφεραν να τη σταματήσουν τελείως. Μια ομάδα από αρκετές χιλιάδες νέους, υπό ένα Γερμανό ονόματι Νικόλαο, ξεκίνησε για την Ιταλία. Περίπου το ένα τρίτο επιβίωσε από την πορεία μέσω των Αλπεων και έφτασε μέχρι τη Γένοβα, ενώ μια άλλη ομάδα πήγε στη Μασσαλία. Οι πιο τυχεροί κατάφεραν τελικά να επιστρέψουν στην πατρίδα τους αλλά πολλοί άλλοι πουλήθηκαν ως ισόβιοι σκλάβοι στα σκλαβοπάζαρα της Μασσαλίας.
Τρεις προσπάθειες σταυροφοριών από χωρικούς επιχειρήθηκαν στα μέσα της δεκαετίας του 1250 και πάλι στις αρχές του 14ου αιώνα. Η πρώτη, η Σταυροφορία των Βοσκών του 1251, κηρύχθηκε στη βόρεια Γαλλία. Μετά τη συνάντηση όμως με τη Λευκή της Καστίλης αποδιοργανώθηκε και τελικά διαλύθηκε από την κυβέρνηση. Η δεύτερη, το 1309, σημειώθηκε στην Αγγλία, τη βορειοανατολική Γαλλία και τη Γερμανία, με 30.000 χωρικούς να φτάνουν στην Αβινιόν πριν διαλυθούν. Η τελευταία, το 1320, είχε παρόμοιο ξεκίνημα με την πρώτη σταυροφορία των βοσκών, αλλά γρήγορα μετατράπηκε σε σειρά επιθέσεων κατά του κλήρου και των Εβραίων και διαλύθηκε βίαια.
3.ΓΙΑΤΙ ΕΓΙΝΕ Η ΠΑΡΑΚΜΗ ΤΟΝ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΩΝ?
Ενας παράγοντας για την τελική παρακμή και τον τερματισμό ήταν η διχόνοια και οι συγκρούσεις που ενδημούσαν μεταξύ των διάφορων Λατινικών Χριστιανικών συμφερόντων στην Ανατολική Μεσόγειο. Ο Πάπας Μαρτίνος Δ΄ (1281-1285) έθεσε αθεράπευτα σε κίνδυνο τον Παπισμό, υποστηρίζοντας τον Κάρολο των Ανζού, και οι κακότεχνες κοσμικές «σταυροφορίες» κατά της Σικελίας και της Αραγονίας αμαύρωσαν σε μεγάλο βαθμό την πνευματική του εξουσία. Η κατάρρευση του ηθικού του κύρους και η άνοδος του εθνικισμού σήμαναν την προαναγγελία του οριστικού τέλους των σταυροφοριών και θα οδηγούσαν τελικά στην Αιχμαλωσία της Αβινιόν και στο Δυτικό Σχίσμα (μια διάσπαση στο εσωτερικό της Καθολικής Εκκλησίας μεταξύ 1378-1418).
Το 1256 οι Ενετοί εκδιώχθηκαν από την Τύρο, με αποτέλεσμα τον Πόλεμο του Αγίου Σάβα, για εδάφη στην Ακρα, διεκδικούμενα τόσο από τη Βενετία όσο και από τη Γένοβα. Η Βενετία κατέλαβε τα αμισβητούμενα εδάφη, καταστρέφοντας τις οχυρώσεις του Αγίου Σάβα, αλλά δεν κατάφερε να εκδιώξει τους Γενοβέζους. Κατά τη διάρκεια ενός αποκλεισμού 14 μηνών η Γένοβα συνέχισε με το Φίλιππο του Μονφόρ, τον Ιωάννη του Αρσούφ και τους Ιωαννίτες Ιππότες, ενώ η Βενετία υποστηριζόταν από τον Κόμη της Γιάφας και τους Ναίτες Ιππότες. Το 1261 οι Γενοβέζοι εκδιώχθηκαν αλλά ο Πάπας Ουρβανός Δ΄, ανησυχώντας για τις επιπτώσεις του πολέμου στην άμυνα κατά των Μογγόλων διοργάνωσε μια ειρηνευτική σύνοδο. Η σύρραξη επαναλήφθηκε το 1264, όταν οι Γενοβέζοι έλαβαν βοήθεια από το Μιχαήλ Η? Παλαιολόγο, Αυτοκράτορα της Νίκαιας, και η Βενετία απέτυχε σε μια απόπειρά της να καταλάβει την Τύρο. Και οι δύο πλευρές χρησιμοποιούσαν Μουσουλμάνους στρατιώτες, κυρίως Τουρκόπουλους, κατά των Χριστιανών αντιπάλων τους και οι Γενοβέζοι είχαν συνάψει συμμαχία με τους Μπαϊμπάρ. Ο πόλεμος μεταξύ Γένοβας και Βενετίας είχε σημαντική αρνητική επίπτωση στην ικανότητα του Βασιλείου να αντισταθεί στις εξωτερικές απειλές για την υπόστασή του. Εκτός από τα θρησκευτικά κτίρια, οι περισσότερες οχυρώσεις στην Ακρα είχαν λίγο ή πολύ κατατραφεί και φαίνονταν σα να είχαν λεηλατηθεί από Μουσουλμανικό στρατό. Σύμφωνα με το Ρόθελιν, συνεχιστή της Ιστορίας του Γουλιέλμου της Τύρου, στη σύγκρουση είχαν χάσει τη ζωή τους 20.000 άνδρες, μια εποχή που τα σταυροφορικά κράτη είχαν χρόνια έλλειψη στρατιωτών. Ο πόλεμος έληξε το 1270 και το 1288 τελικά η Γένοβα ξαναπέκτησε τη συνοικία της στην Ακρα.
Το 1268 ο αδελφός του Αγίου Λουδοβίκου Κάρολος εκτέλεσε τον Κονραντίν – δισέγγονο της Ισαβέλας Α΄ της Ιερουσαλήμ, κύριο διεκδικητή του θρόνου της Ιερουσαλήμ – αποσπώντας τη Σικελία από την Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Ο Κάρολος έσπευσε να αγοράσει τα δικαιώματα επί της Ιερουσαλήμ από τη Μαρία της Αντιόχειας – το μοναδικό απομένον εγγόνι της Βασίλισας Ισαβέλας, δημιουργώντας μία αντίπαλη αξίωση εκείνης του Ούγου Γ΄ της Κύπρου, που ήταν δισέγγονός της. Ο Κάρολος πέρασε τη ζωή του προσπαθώντας να συγκροτήσει μια Μεσογειακή αυτοκρατορία. Αυτός και ο Λουδοβίκος θεωρούσαν εαυτούς όργανα του Θεού για την προάσπιση του Παπισμού.
Ανδριάντας του Κάρολου Α΄ του Ανζού, κόμη της Προβηγκίας, στη Γιερ
Το 1266 ο Κάρολος είχε καταλάβει, με τη Σικελία, τμήματα της Αδριατικής που έλεγχε προγενέστερα, καθώς και την Κέρκυρα, το Βουθρωτό, τον Αυλώνα και τα Σύβοτα. Με τη Συνθήκη του Βιτέρμπο συμφώνησε με τους εξόριστους Βαλδουίνο Β΄ της Κωνσταντινούπολης και Γουλιέλμο Β΄ Βιλλεαρδουίνο οι κληρονόμοι και των δύο Λατίνων πριγκίπων να παντρευτούν παιδιά του Καρόλου και η Αυτοκρατορία και το πριγκιπάτο να επανέλθουν στον Κάρολο, σε περίπτωση που τα ζευγάρια δεν αποκτούσαν διαδόχους. Εστρεψε επίσης τη σταυροφορία του αδελφού του προς όφελός του, πείθοντας τον αδελφό του να κατευθύνει την Η΄ Σταυροφορία κατά των επαναστατών υποτελών του στην Τύνιδα. Ο θάνατος του Λουδοβίκου, ασθένειες μεταξύ των σταυροφόρων και μια καταιγίδα που κατέστρεψε το στόλο του, ανάγκασαν τον Κάρολο να αναβάλει τα σχέδιά του κατά της Κωνσταντινούπολης. Ο Μιχαήλ Η? Παλαιολόγος θορυβήθηκε από τη σχεδιαζόμενη σταυροφορία του Καρόλου να παλινορθώσει τη Λατινική Αυτοκρατορία, που είχε καταλυθεί το 1261 και την επέκταση του Καρόλου στη Μεσόγειο. Ο Παλαιολόγος καθυστέρησε τον Κάρολο αρχίζοντας διαπραγματεύσεις με τον Πάπας Γρηγόριο Ι΄ για ένωση της Ελληνικής με τη Λατινική εκκλησία. Στη Σύνοδο της Λυών κηρύχθηκε Ενωση των Εκκλησιών. Ο Κάρολος και ο Φίλιππος του Κουρτεναί υποχρεώθηκαν να παρατείνουν την ανακωχή με το Βυζάντιο. H ένωση θα αποδεικνυόταν αργότερα ότι δεν ήταν αποδεκτή από τους Ελληνες. Ο Παλαιολόγος χρηματοδότησε επίσης τη Γένοβα για να ενθαρρύνει εξεγέρσεις στα εδάφη του Καρόλου στη βόρεια Ιταλία.
Η ανάρρηση ενός Γάλλου πάπα, του Μαρτίνου Δ΄, το 1281 ευθυγράμμισε όλη την ισχύ του Παπισμού με τα σχέδια του Καρόλου. Εξεστράτευσε χωρίς επιτυχία στην Αλβανία και στην Αχαΐα πριν προετοιμασθεί να στρέψει τον κύριο όγκο της Σταυροφορίας του (400 πλοία που μετέφεραν 27.000 έφιππους ιππότες) κατά της Κωνσταντινούπολης. Oμως ο Παλαιολόγος συμμάχησε με τον Πέτρο Γ΄ της Αραγονίας για να υποκονήσει μια εξέγερση γνωστή ως Σικελικοί Εσπερινοί, κατά την οποία ο στόλος των σταυροφόρων εγκαταλείφθηκε και κάηκε. Οι Σικελοί προσέφυγαν στο Βασιλιά Πέτρο, που ανακηρύχθηκε βασιλιάς με τον οίκο των Ανδεγαυών (Ανζού) να εκδιώκεται για πάντα από τη Σικελία. Ο Πάπας Μαρτίνος αφόρισε τον Πέτρο και κήρυξε μια σταυροφορία κατά της Αραγονίας, πριν το θάνατο του Καρόλου, το 1287, επιτρέποντας στον Ερρίκο Β΄της Κύπρου να διεκδικήσει εκ νέου το Βασίλειο της Ιερουσαλήμ.
Τα ηπειρωτικά Σταυροφορικά κράτη του μεσανατολικού Ουτρεμέρ εξέλιπαν με την πτώση της Τρίπολης το 1289 και της Ακρας το 1291. Οι απομείναντες Λατίνοι Χριστιανοί κυρίως έφυγαν προς διάφορους προορισμούς στη φραγκοκρατούμενη Ελλάδα, σκοτώθηκαν ή έγιναν σκλαβοι. Μικρότερες σταυροφορικές απόπειρες συνεχίστηκαν το 14ο αιώνα. Ο Πέτρος Α΄ της Κύπρου κατέλαβε και λεηλάτησε την Αλεξάνδρεια το 1365, κατά τη γνωστή ως Αλεξανδριανή Σταυροφορία, παρότι τα κίνητρά της ήταν μάλλον εμπορικά παρά θρησκευτικά. Ο Λουδοβίκος Β΄, Δούκας των Βουρβόνων, ηγήθηκε μιας Γαλλογενοβέζικης εκστρατείας το 1390 κατά των Μουσουλμάνων πειρατών στη Βόρεια Αφρική, που είχαν τη βάση τους στην Αλ Μαντίγια, που ονομάστηκε Μαντιγιανή Σταυροφορία. Μετά από πολιορκία δέκα εβδομάδων οι σταυροφόροι έλυσαν την πολιορκία τους με την υπογραφή δεκαετούς ανακωχής.
4.ΤΙ ΗΤΑΝ Η ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ?
Εθνολογική
Ενας λαός και ένας πολιτισμός που καταγόταν από τους εναπομείναντες Ευρωπαίους κατοίκους των σταυροφορικών κρατών – ιδιαίτερα Γάλλους Λεβαντίνους στο Λίβανο, την Παλαιστίνη, το Ισραήλ και την Τουρκία – και εμπόρους από τις θαλάσσιες δημοκρατίες της Μεσογείου – Βενετία, Γένοβα και Ραγούζα, συνέχισαν να επιβιώνουν στην Κωνσταντινούπολη, τη Σμύρνη και άλλα μέρη της Μικράς Ασίας και των ακτών της Ανατολικής Μεσογείου καθόλη τη μεσαιωνική Βυζαντινή και την Οθωμανική εποχή. Αυτοί οι λαοί είναι γνωστοί ως Λεβαντίνοι ή Φραγκολεβαντίνοι και είναι Ρωμαιοκαθολικοί. Αφότου οι Βρετανοί κατέλαβαν τμήματα της Οθωμανικής Συρίας στον απόηχο του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου ο όρος «Λεβαντίνοι» έχει χρησιμοποιηθεί ως δηλωτικός των κατοίκων μεικτής Αραβικής και Ευρωπαϊκής καταγωγής και των Ευρωπαίων – συνήθως Γάλλων, Ιταλών ή Ελλήνων – που υιοθέτησαν τοπικές ενδυμασίες και έθιμα.
Πολιτική και πολιτισμική
Οι σταυροφορίες επηρέασαν τη στάση της Δυτικής Εκκλησίας και του λαού έναντι του πολέμου. Η συχνή κήρυξη σταυροφοριών εξοικείωσε τον κλήρο με τη χρήση της βίας. Οι σταυροφορίες πυροδότησαν επίσης τη συζήτηση για τη νομιμότητα της αφαίρεσης εδαφών και περιουσιών από τους ειδωλολάτρες για καθαρά θρησκευτικούς λόγους, που θα ανέκυπτε πάλι το 15ο και το 16ο αιώνα με την Εποχή των Ανακαλύψεων. Οι ανάγκες των σταυροφορικών πολέμων προκάλεσαν εξελίξεις στην κοσμική διακυβέρνηση, που όμως δεν ήταν κατ” ανάγκη θετικές. Οι πόροι που συγκεντρώθηκαν για τις σταυροφορίες θα μπορούσαν να είχαν χρησιμοποιηθεί από τα συμμετέχοντα κράτη για τοπικές και περιφερειακές ανάγκες και όχι σε μακρινές χώρες. Με τη δύναμη και το κύρος που προήλθαν από τις σταυροφορίες η παπική κουρία απέκτησε μεγαλύτερο έλεγχο σε όλη τη Δυτική Εκκλησία και επεξέτεινε το σύστημα της παπικής φορολογίας σε όλη την εκκλησιαστική δομή της Δύσης. Το σύστημα των συγχωροχαρτιών αναπτύχθηκε σημαντικά στην ύστερη μεσαιωνική Ευρώπη, πυροδοτώντας αργότερα την Προτεσταντική Μεταρρύθμιση στις αρχές του 16ου αιώνα.
Η στρατιωτική εμπειρία επηρέασε το σχεδιασμό των Ευρωπαϊκών κάστρων – το Κάστρο Κέρναρφον αντανακλά άμεσα το στυλ των φρουρίων που ο Εδουάρδος Α΄ είχε παρατηρήσει πολεμώντας στις Σταυροφορίες. Η Σταυροφορία των Αλβιγηνών σχεδιάστηκε για να εξαλείψει την αίρεση των Καθαρών στο Λανγκντόκ. Ενα αποτέλεσμά της ήταν η απόκτηση από τη Γαλλία εδαφών με στενότερους πολιτιστικούς και γλωσσικούς δεσμούς με την Καταλονία. Η Σταυροφορία των Αλβιγηνών έπαιξε επίσης ρόλο στη δημιουργία και θεσμοθέτηση τόσο του Τάγματος των Δομινικανών όσο και της Μεσαιωνικής Ιεράς Εξέτασης.
Ο Διωγμός των Εβραίων στην Α΄ Σταυροφορία εγκαινίασε μια χιλιόχρονη παράδοση οργανωμένων επιθέσεων κατά των Εβραίων της Ευρώπης.
Κριτική
Μετά την πτώση της Ακρας το 1291 η Ευρωπαϊκή υπεράσπιση των Σταυροφοριών διατηρήθηκε, παρά τις επικρίσεις από σύγχρονους όπως ο Ρότζερ Μπέικον που αισθανόταν ότι οι Σταυροφορίες ήταν ανώφελες αφού «αυτοί που επέζησαν, μαζί με τα παιδιά τους, είναι όλο και πιο πικραμένοι έναντι της Χριστιανικής πίστης». Ο ιστορικός Νόρμαν Ντέιβις (γ. 1939) συνόψισε την άποψη κατά των σταυροφοριών ως αντίθετων προς την «Ειρήνη και Εκεχειρία του Θεού», που ο Ουρβανός είχε προωθήσει. Αντιθέτως ενίσχυσαν τη σύνδεση της Δυτικής Χριστιανοσύνης με τη φεουδαρχία και το μιλιταρισμό. Η δημιουργία στρατιωτικών θρησκευτικών ταγμάτων σκανδάλισε τους Βυζαντινούς Ελληνες Ορθόδοξους Χριστιανούς. Οι σταυροφόροι λεηλατούσαν τις χώρες που περνούσαν κατά την πορεία τους προς την Ανατολή. Αντί να κρατήσουν τον όρκο τους να αποδώσουν τα εδάφη στους Βυζαντινούς, συνήθως τα κρατούσαν για λογαριασμό τους. Η Σταυροφορία του Λαού υποκίνησε τη Γερμανική Σταυροφορία και τη σφαγή χιλιάδων Εβραίων. Στα τέλη του 19ου αιώνα το επεισόδιο αυτό χρησιμοποιήθηκε από Εβραίους ιστορικούς για να υποστηρίξουν το Σιωνισμό. Η Δ΄ Σταυροφορία είχε ως αποτέλεσμα την άλωση της Κωνσταντινούπολης θέτοντας ουσιαστικά τέρμα στην ευκαιρία επανένωσης της Χριστιανικής εκκλησίας με την άρση του Σχίσματος Ανατολής-Δύσης καο οδηγώντας στην εξασθένιση και τελική υποταγή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας στους Οθωμανούς.
Οι ιστορικοί του Διαφωτισμού επέκριναν τη λοξοδρόμηση των σταυροφοριών. Ειδικότερα επεσήμαναν την Δ΄ Σταυροφορία, που αντί να επιτεθεί στο Ισλάμ επιτέθηκε σε μια άλλη Χριστιανική δύναμη – την (Ανατολική) Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Ο Ντέιβιντ Νίκολ (γ.1944) αναφέρει ότι η Δ΄ Σταυροφορία υπήρξε πάντα αμφιλεγόμενη όσον αφορά την «προδοσία» του Βυζαντίου.
Οκτακόσια χρόνια μετά την Δ΄ Σταυροφορία ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β΄ εξέφρασε δύο φορές τη λύπη του για τα γεγονότα γύρω από αυτή. Το 2001 έγραψε στον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών Χριστόδουλο αναφέροντας «Είναι τραγικό που οι επιδρομείς, που ξεκίνησαν για να διασφαλίσουν την ελεύθερη πρόσβαση των Χριστιανών στους Αγίους Τόπους στράφηκαν κατά των εν πίστη αδελφών τους. Το γεγονός ότι αυτοί ήταν Λατίνοι Χριστιανοί γεμίζει τους Καθολικούς με βαθειά θλίψη.» Το 2204, όταν ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος επισκέθηκε το Βατικανό ο Ιωάννης Παύλος Β΄ αναρωτήθηκε «Πώς να μη μοιραστούμε, μετά από οκτακόσια χρόνια, τον πόνο και την αποστροφή». Αυτό έχει θεωρηθεί ως απολογία προς την Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία για τη φοβερή σφαγή που διέπραξαν οι πολεμιστές της Δ΄ Σταυροφορίας.
Τον Απρίλιο του 2004, σε ομιλία για την 800ή επέτειο της άλωσης της πόλης, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος έκανε επίσημα δεκτή την απολογία. «Το πνεύμα της συμφιλίωσης είναι ισχυρότερο από το μίσος» είπε, κατά τη διάρκεια μιας λειτουργίας που παρακολουθούσε και ο Ρωμαιοκαθολικός Αρχιεπίσκοπος Φιλίπ Μπαρμπαρέν της Λυών της Γαλλίας. «Αποδεχόμαστε με ευγνωμοσύνη και σεβασμό την εγκάρδια χειρονομία σας για τα τραγικά γεγονότα της Δ΄ Σταυροφορίας. Είναι γεγονός ότι εδώ στην πόλη διαπράχθηκε ένα έγκλημα πριν από 800 χρόνια». Ο Βαρθολομαίος είπε ότι η αποδοχή του ήρθε με το πνεύμα του Πάσχα. «Το συμφιλιωτικό πνεύμα της ανάστασης … μας παρακινεί προς τη συμφιλίωση των εκκλησιών μας».
Εμπόριο
Η ανάγκη δημιουργίας, μεταφοράς και τροφοδότησης μεγάλων στρατιών οδήγησε στην άνθηση σε όλη την Ευρώπη του εμπορίου μεταξύ της Ευρώπης και των Ουτρεμέρ. Η Γένοβα και η Βενετία άκμασαν μέσω κερδοφόρων εμπορικών αποικιών στα σταυροφορικά κράτη, τόσο στους Αγίους Τόπους όσο και αργότερα σε καταληφθέντα Βυζαντινά εδάφη.